Uit het kloosterarchief van onze zusters [39]

Testament van Willem Verkuijlen
Normaal gesproken publiceert men vroegere testamenten niet, maar binnen de historie van het weeshuis en het beeld dat we graag willen schetsen van de persoon Willem Verkuijlen, maken we toch een uitzondering. Hij laat de notaris het volgende vastleggen:

“Ik Wilhelmus Verkuijlen, oud gemeente-ontvanger van en wonende te Schijndel vermaakt aan het klooster mijn woonhuis wijk G nr.31 met schuurtjes, erf, tuin en bijtuin sectie D 3912 en 67 zamen groot 0.40.56 hectare met alles wat zich daarop en daarin bevindt, behalve geld, effecten en andere geldswaarde en voorwerpen waarover anders is beschikt onder de volgende voorwaarden:
dat mijne schoonzuster Mejuffrouw Maria van der Putten zoolang als zij zal leven of zoolang als zij verkiest van al het voorbedoelde haar onbeperkt gebruik kan nemen en wat het roerend goed betreft, dus ook geld en effecten enz. daarover als haar algeheel eigendom kan beschikken voor eigen behoefte. voor zooverre door mij daaraan geen andere bestemming gegeven is, om reeds tijdens haar leven uit te keeren”.

Verder is het boeiend om te zien hoe uitgebreid de serie obligaties [en schulden] is die beschreven staat. Ook die tekenen iets van de sfeer uit de jaren ’30 van de vorige eeuw en hoe dit soort weldoeners, vaak vanuit een bevoorrechte financiële positie en een breed netwerk van relaties, allerlei katholieke instellingen gedenken in hun testament.

weeshuis.bergruimte Hans en Grietje.jpg

De bergruimte beter bekend als het ‘huisje van Hans en Grietje

Nr.	Omschrijving
01	5 obligaties van ieder F 1000 aan de Vincentiusvereniging speciaal voor de spijskokerij van de hoofdparochie van de H.Servatius
02	F 1000,= voor de spijskokerij in de parochie Wijbosch
03	F 500,= aan de H.Familie van bovengenoemde hoofdparochie
04	F 250,= aan de congregatie
05	F 1000,= aan het Instituut van Doofstommen te Sint Michielsgestel
06	Idem voor het blindeninstituut te Grave
07	F 500,= aan pastoor Buis te China der congregatie van het Goddelijk Woord
08	F 1000,= aan het missiehuis van de Paters van Steijl
09	F 1000,= aan de missie van de congregatie in Ned. Indië – Curaçao
10	F 1000,= aan de abdij te Heeswijk voor de Norbertijnermissie
11	F 1000,= aan de missie van de priesters van het H.Hart te Bergen op Zoom
12	F 1000,= voor het missiehuis te Roosendaal
13	F 1000,= aan de missie van de Capucijnen te Handel
14	F 2000,= aan de RK kerk van de hoofdparochie van de H.Servatius – deze 2000 gl. aan de RK kerk worden alleen verstrekt als een verklaring door ’t kerkbestuur schriftelijk wordt afgegeven, dat het recht, dat ik bij de schenking van de grond waarop de Bijzondere School achter mijn tuin heb voorbehouden na mijn dood, gratis zal overgaan op het liefdegesticht alhier nl. het recht van overweg [of overpad]
15	F 1000,= aan de RK kerk te Wijbosch
16	2 obligaties van ieder F 1000,= aan het fonds ter verpleging van oude mannen en vrouwen in het gasthuis te Schijndel in het moederhuis
17	Is vervallen
18	Antoon van Boxtel te Schijndel gehuwd met Johanna Oerlemans moet tot aflossing der hypotheek op zijne boerderij F 2000,= worden uitgekeerd
19	Vervallen – over de dienstbode
19a	De heer Antoon Bolsius krijgt als ik en Mej. van der Putten dood zijn de vier jachtvoorstellende schilderijen hangende in de zaal, benevens een obligatie van F 1000,=
20a	Een obligatie van F 1000,= aan het klooster in de Choorstraat in Den Bosch

Mocht er nog geld over zijn na de dood van Mejuffrouw van der Putten, dan moet dat bedrag verder worden ingezet voor de vier studiebeurzen ter opleiding van RK priesters nl. f 5000,= per beurs en de rest aan de RK universiteit te Nijmegen. Op het grafmonument mijner vrouw z.g. waarnaast ik verlang begraven te worden alleen bij te laten werken als ik dood ben: Geboren te Schijndel, den 19 december 1848, overleden aldaar den ….; op mijn graf moet dan geen afzonderlijk monument meer geplaatst worden.

z.nr.	Een obligatie van F 1000,= aan de kinderen van Adriaan Timmermans gehuwd met Hendrika W. van Heeswijk
z.nr.	Idem Jan H. van Heeswijk gehuwd met Josina Kuenen en van Martinus van Heeswijk gehuwd in eerste huwelijk met Elisabeth van Kronenburg in tweede huwelijk met Petronella van de Ven
z.nr.	De kleinkinderen van Wilhelmus van Heeswijk en Catharina Verkuilen
z.nr.	De moeder van zuster Martinella een obligatie van F 1000,=
z.nr.	Alle waardeloze aantekeningen en geschriften kan men na mijn dood vernietigen
21	Vervallen
22	Johan Brekelmans thans kapelaan te Eindhoven om goed voor mij en mijne familie te blijven bidden F 200,=
23	Broeders Norbertijnen te Elshout [als die bij mijn overlijden nog bestaan] F 500
24	Het gymnasium van de Kruisheren te Uden F 1000,=
25	De RK parochie te Boekel voor onderhoud van de grafmonumenten van wijlen oud-pastoor P.Verkuilen en Mejuffrouw W.Verkuilen F 1000,=
26	Pater Livinus Verstappen capucijn F 500,=
27	De hoofdparochie van de H.Servatius voor onderhoud van het H.Hartbeeld hoek Heeswijkscheweg F 500,=
27a	Op het graf van Mejuffrouw van der Putten moet naast mij op het kerkhof een monument geplaatst worden van minstens F 500,=
28	De Norbertijnerabdij Windberg een obligatie van F 3000,=
29	De nieuwe missie van ’t moederhuis alhier te Sumatra 3 obligaties van F 1000,=
z.nr.	Voor het onderhoud van de grafmonumenten der familie Verkuilen op ’t kerkhof te Schijndel – zie: contract met pastoor Donders

Groei van het aantal wezen
Met de gestage groei van het aantal wezen en half-wezen en ‘andere kinderen’ zoals ze later in de administratie staan weergegeven is het keukentje van het weeshuis al gauw te klein, vandaar dat in 1932 de keuken is aangepast en is ook een nieuwe keukenkachel aangeschaft met net iets meer capaciteit. Het is heel jammer dat een groot deel van de administratieve gegevens van het weeshuis uit de jaren ’30-’40 vermoedelijk onder de oorlog verloren zijn geraakt of tijdens de granaatweken misschien verbrand ten gevolge van granaatinslagen. Dat is verder onbekend. De lijsten van de weeskinderen beginnen eigenlijk pas rond 1940, zodat we nooit een volledig totaalbeeld zullen krijgen van alle kinderen, die aan de zorgen van de zusters zijn toevertrouwd geweest in die dagen. Over de periode 1940-1956 zijn de gegevens volledig betrouwbaar. Voor de historische beschrijving van het wel en wee binnen het weeshuis ontkomen we niet aan wat statistische overzichten, die vermoedelijk niet voor iedereen even fascinerend zullen zijn! Tegelijkertijd beseffen we ook dat deze informatie verder reikt dan de dorpsgrenzen van Schijndel, want alle artikelen uit het Schijndels Weekblad staan ook op de website van de zusters onder de rubriek ‘actueel’ en gaan dus in wezen de hele wereld over! Wie weet…..wordt er zelfs op dit artikel bv. vanuit Australië, Nieuw Zeeland of Canada nog wel gereageerd. Als het gaat om de betaling van het kostgeld worden genoemd het armbestuur van Schijndel, de Godshuizen in ‘sBosch, armbesturen van andere plaatsen, de familie, [pleeg]vader, moeder, ooms of tantes, voogden, de voogdijraad, het Wit Gele Kruis, sociale zaken en de Vincentiusvereniging.

aantallen per jaar:
1940 – 3 wezen, 16 half wezen, 17 andere kinderen [36]
1941 - 3 wezen, 19 half wezen en 22 andere kinderen [44]
1942 – 2 wezen, 18 half wezen, 5 wegens oorlog, 7 wegens gezinstoestand, 5 andere [37]
1943 – 1 wees, 11 half wezen, 24 andere kinderen [36]
1944 – over dit jaar bestaat geen overzichtslijst
1945 – 1 wees, 12 half wezen, 25 andere kinderen [38]
1946 – geen wees, 18 half wezen, 2 voogdij- of regeringskinderen, 21 anderen, 1 kind bij de opneming verwaarloosd of misdadig [42]
1947 – 1 wees, 20 half wezen, 23 andere kinderen [44]
1948 – 1 wees, 12 half wezen, 1 voogdijkind, 27 andere kinderen [41]
1949 – 18 wezen en half wezen, 1 voogdijkind, 22 andere kinderen [41]
1950 – 18 half wezen, 29 andere kinderen [47]
1951 – 17 wezen en half wezen, 1 voogdijkind en 28 andere kinderen [46]
1952 – 3 wezen, 9 half wezen, 1 voogdijkind en 33 andere kinderen [45]
1953 – 9 wezen en half wezen, 0 voogdijkind en 50 andere kinderen en bestedelingen [59]
1954 – 5 wezen, 9 half wezen en 34 ander kinderen [48]
1955 – 7 wezen, 6 half wezen, 31 andere kinderen [44]
1956 – 2 wezen, 11 half wezen, 16 andere kinderen [29]

Als we de lijsten bekijken valt het op dat de meeste kinderen een periode van 3 tot 4 jaar of korter in het weeshuis doorbrengen, maar daar tegenover staat dat er ook aardig wat meisjes zijn geweest die tussen de 5 en 11 jaren onder de ‘moederlijke zorg’ van de zusters hebben geleefd of nu misschien wel met enige reserve terugdenken aan die tijd. Voor veel gezinnen, waarvan of vader of moeder of beiden overleden waren, was de aanwezigheid van het weeshuis een uitstekende sociale voorziening die zeer welkom was, zowel binnen als buiten de oorlogsperiode! In het besef dat de natuurlijke of biologische ouders voor de opvoeding in wezen niet vervangbaar waren, hebben de zusters zich betrokken getoond en zich toch tot het uiterste ingespannen om het zware verlies voor die kinderen te verzachten en ze met de nodige menselijke warmte te omringen om zo hun jonge leven leefbaar te maken.
Voor degenen die nu nog leven en zich hun weeshuisperiode goed of slechts fragmentarisch herinneren is de volgende lijst met familienamen misschien een aanknopingspunt om deze jeugdervaringen ‘terug te halen’. Achter elke familienaam is een cijfertje geplaatst, wat het aantal kinderen aangeeft die zo heten. Overigens….lang niet alle weeskinderen kwamen per definitie uit Schijndel. Maar onszelf realiserend dat het hier om gegevens gaat van ruim 60 jaren geleden zal misschien bij de meesten van de toenmalige weeskinderen niet zoveel meer in het geheugen verankerd liggen.

Het gaat vanaf 1940 om de kinderen van de in alfabetische volgorde genoteerde familienamen en daarachter het aantal met die naam: Adriaans [1], Aggenbach [4], van den Akker [1], Albers[3], van Alebeek [1], van Amersfoort [4], van Amstel [1], Arts [2], van Balkom [3], Baltussen [1], Bens [1], van den Berg [1], van Bergen [2], van den Besselaar [4], van de Bie [1], van Bilsen 8], van Bokhoven [2], van den Boomen [2], Bouwens [1], van Boxtel [2], van den Brand [1], van Breugel [2], van den Broek [2], Buenen [2], Brus [4], van Casteren [1], Corstens [2], Cudok [1], Damen [2], Dassen [4], Daverveld [1], Derksen [3], Derkx [1], Dingen [1], Dito [1], van Doornik [1], Doreleijers [3], Dortman [3], van den Eertwegh [2], Feijkens [1], Fleskens [3], Fransen [3], Geelen [3], Gerritsen [1], van Gerwen [1], Gevers [3], Gielens [2], Gommers [3], de Graaf [2], Groenendaal [1], van Hal [1], Heesakkers [5], Heidt [2], van der Heijden [1], Hellings [2], van Helvoort [3], Hendriks [5], van den Heuvel [6], Hoeijmans [3], Hoeks [1], Hofman [2], van Hoof [1], van Hooft [1], de Hoog [1], van Houtum [4], Hubers [5], Huijben [1], Huybers [1], Huybregts [1], Ilmer [2], Jacobs [2], Jans-Beken [1], Jans[s]en [2], Jenniskens [1], Kempen [2], Kerste [2], de Klein [3], Klerks [1], Koensen [3], Kremers [1], Kuijken [2], Kuipers [3], Kusters [3], Kuylaars [1], de Laat [1], Langenhuizen [6], Lemans [1], van Lieshout [1], de Lorijn [1], Manders [4], Mandos [3], Melis [2], Mettler [1], Mulder [1], Nanning [3], Nas [3], Nuland [1], Oerlemans [2], van den Oetelaar [1], Otten [1], den Otter [1], den Ouden [1], Peters [1], Putten van der [1], Reijnen [2], Riel van [5], van de Rijd [1], van de Rijk [1], van Schaayk [1], van Schadewijck [1], Schel [1], Schellekens [1], Schraven [1], Schuurmans [2], Seegers [1], Smits [1], Smulders [3], Speeks [2], Spijk [1], Steenbakkers [5], Terneuzen [1], Teunisse [1], Toonen [2], Vasters [2], van Veghel [1], van der Velden [1], van de Ven [3], Verbergen [1], Verhoeven [2], Verkuijlen [5], Versleijen [1], Verstappen [2], Vlamngs [1], Voets [1], de Vrede [1], Walboomers [1], van der Weijden [1], van Wertenbroek [2], van de Westelaken [2], Wewer [4], van de Wiel [2], van Wijk [1], Wijnhoven [1], Willems [2], Witters [1], van Zandvoort [1]

weeshuis.1 voorzijde met tuin en beeld Petrus Donders.jpg

De voorzijde van het weeshuis met op de voorgrond de bloeiende voortuin en het beeld van Petrus Donders

Bronnen:
Memoriaalboek van de congregatie 1836-1929
Hectografen van de Algemene Oversten vanaf 1929
Dagboeken over de periode 1931-1945
Kloosterarchief – kroniek van het weeshuis